Tóm Tắt
Chikungunya là gì?
Chikungunya là một loại vi rút ảnh hưởng đến con người và lây truyền qua vết muỗi đốt. Cụ thể, virus này thường lây lan qua muỗi Aedes aegypti và Aedes albopictus . Hai loại muỗi này rất phổ biến trên khắp thế giới, đặc biệt là ở những nơi ấm hơn như Châu Á, Châu Phi, một số khu vực Trung và Nam Mỹ cũng như các khu vực phía Nam của Hoa Kỳ. Cả muỗi Aedes aegypti và Aedes albopictus đều đáng chú ý vì chúng có các sọc trắng và các dấu trên chân và cơ thể.
Cách phát âm Chikungunya
Chikungunya được phát âm là chik-en-GOON-ye. Từ này xuất phát từ ngôn ngữ Makonde của Châu Phi. Trong ngôn ngữ đó, Chikungunya có nghĩa là “cúi xuống vì đau” hoặc “cúi xuống”, cho biết mức độ bệnh nhân phải chịu đựng với loại virus gây đau đớn này.
Chikungunya có lây không
Có, vi rút có thể lây lan. Nó lây qua muỗi đốt. Trong tuần đầu tiên một người nào đó bị nhiễm, vi rút được tìm thấy trong máu của họ. Nếu trong tuần đó người bị bệnh bị muỗi đốt, thì muỗi có thể truyền vi rút cho người khác bị muỗi đốt.
Có hai cách chính mà vi rút xâm nhập vào một khu vực:Truyền dẫn địa phương . Điều này xảy ra khi muỗi trong một khu vực cắn bệnh nhân bị nhiễm và sau đó truyền vi-rút cho những người khác chưa tiếp xúc với vi-rút trước đó. Vào năm 2014, CDC đã báo cáo những trường hợp lây truyền vi rút tại địa phương đầu tiên ở Quần đảo Virgin thuộc Hoa Kỳ, Florida và Costa Rica.
Các trường hợp nhập khẩu . Điều này xảy ra khi một người nào đó đi du lịch đến một khu vực có ổ dịch và bị nhiễm bệnh, sau đó trở về nhà trong khi vẫn bị bệnh. Khoảng 28 người mỗi năm ở Hoa Kỳ đã bị nhiễm bệnh theo cách này từ năm 2006 đến 2013, theo CDC. Tuy nhiên, trong năm 2014, con số này đã tăng mạnh và từ tháng 5 năm 2014 đến tháng 1 năm 2015, hơn 2.300 du khách đã quay trở lại Hoa Kỳ với vi rút .
Các trường hợp lây truyền tại địa phương rõ ràng có thể nguy hiểm vì chúng chứng minh có muỗi bị nhiễm bệnh trong một khu vực, điều này có thể tạo ra khả năng bùng phát. Tuy nhiên, các trường hợp nhập khẩu cũng có thể nguy hiểm vì bệnh nhân có thể bị muỗi đốt tại nhà, tạo điều kiện cho muỗi nhiễm vi rút truyền vi rút, mở đường cho sự lây truyền tại chỗ. Người dân địa phương có thể không có sức đề kháng với vi-rút vì họ chưa tiếp xúc với vi-rút này trước đó, vì vậy họ có thể dễ bị tổn thương hơn. Điều này có thể tạo cơ sở cho sự bùng phát.
Khi vi rút di chuyển đến các quốc gia và vùng lãnh thổ mới, cũng có nguy cơ lây truyền vì các bác sĩ có thể không xác định được vi rút. Một bệnh nhân đi du lịch nước ngoài và trở về với cơn sốt hoặc trở thành một trong những bệnh nhân đầu tiên nhiễm vi-rút qua đường lây truyền tại chỗ có thể khiến các bác sĩ địa phương, những người chưa từng thấy vi-rút ở địa phương bối rối. Bệnh nhân đó có thể gặp khó khăn trong việc nhận trợ giúp y tế phù hợp và có thể không nhận được thông tin quan trọng về việc ngăn chặn sự lây lan của vi rút.
Về lý thuyết, vi rút có thể lây lan qua truyền máu, mặc dù chưa có trường hợp nào được biết về loại lây truyền này xảy ra. Cũng có một nguy cơ nhỏ là vi-rút có thể lây từ mẹ sang con trong khi sinh, mặc dù trường hợp này cũng rất hiếm. Không thể chia sẻ vi-rút qua nước bọt của con người, hôn, cho con bú, dùng chung thức ăn, hoặc nói chung là qua tiếp xúc với người. Hầu hết tất cả các trường hợp liên quan đến vi rút đều do muỗi đốt.
Chikungunya được tìm thấy ở đâu?
Về mặt kỹ thuật, bùng phát Chikungunya có thể xảy ra ở bất kỳ quốc gia nào có muỗi. Trước đây, các đợt bùng phát đã xảy ra ở Châu Âu, Ấn Độ Dương, Châu Á, Châu Phi và Thái Bình Dương. Tuy nhiên, vào năm 2013, một số trường hợp vi-rút đã được tìm thấy ở Caribê, khiến một số chuyên gia lo lắng rằng vi-rút cuối cùng có thể lây lan sang các khu vực khác. Kể từ năm 2013, các báo cáo về vi rút đã được tìm thấy ở các vùng lãnh thổ trên khắp châu Mỹ. Đến tháng 5 năm 2015, hơn 1,4 triệu trường hợp đã được báo cáo .
Một mối quan tâm là muỗi mang và truyền vi rút sống ở nhiều vùng của Hoa Kỳ, có nghĩa là dịch Chikungunya có thể xảy ra ở Florida và các khu vực khác của miền Nam. Chikungunya cũng có thể gây rủi ro ở Costa Rica, Mexico và các khu vực ấm áp khác của châu Mỹ, nơi có thể tìm thấy muỗi.
Theo Bộ Y tế Costa Rica, tính đến tháng 1 năm 2015, 106 người ở khu vực đó đã bị nhiễm vi rút, trong đó 70 trường hợp xảy ra do lây truyền tại địa phương. Vào cuối năm 2014, 11 trường hợp lây truyền tại địa phương của vi rút đã được báo cáo ở Florida . Tại Puerto Rico, hơn 10.000 người đã bị ảnh hưởng bởi virus. Cũng trong cuối năm 2014, Jamaica đã ban bố tình trạng khẩn cấp sau khi hơn 800.000 trường hợp nghi nhiễm virus được báo cáo ở vùng Caribe.
Điều quan trọng cần lưu ý là tỷ lệ nhiễm trùng cuối cùng có thể trở nên cao hơn khi bệnh lây lan. Con số có thể đã cao hơn vì không phải tất cả bệnh nhân đều gặp phải các triệu chứng mạnh cần đến bác sĩ. Một số người có thể cho rằng họ bị cúm và không nhận ra mình đã nhiễm vi-rút khi khỏe hơn một tuần sau đó.
Du khách đi bất cứ đâu đều có thể mang theo virus. Có nguy cơ vi-rút sẽ được du nhập vào các khu vực mới bởi những du khách bị nhiễm bệnh, nơi nó có thể bùng phát. Ở những nơi có ổ dịch, nó có thể ảnh hưởng đến 38% đến 63% dân số địa phương .
Một trong những rủi ro ở Hoa Kỳ và các vùng lãnh thổ khác là một số vùng cung cấp mảnh đất màu mỡ cho vi rút. Khí hậu ấm áp nơi muỗi Aedes aegypti và Aedes albopictus có thể sinh sống có thể dễ dàng trở thành khu vực bùng phát dịch bệnh. Một khách du lịch có thể trở về với vi rút từ một điểm đến khác và bị muỗi Aedes aegypti và Aedes albopictus địa phương cắn , chỉ để những con côn trùng đó lây lan vi rút. Nhiều bang của Hoa Kỳ có muỗi Aedes aegypti và Aedes albopictus , bao gồm các vùng của Texas và một phần của miền Nam.
Các triệu chứng của vi rút Chikungunya
Các triệu chứng Chikungunya có thể khác nhau ở mỗi người, nhưng có thể bao gồm:
- Sốt
- Đau khớp nghiêm trọng
- Phát ban
- Sưng khớp
- Đau cơ
- Đau đầu
Các triệu chứng thường xuất hiện trong vòng 3 ngày hoặc một tuần sau khi bị cắn. Trong hầu hết các trường hợp, bệnh nhân sẽ hồi phục sau một tuần kể từ khi có các triệu chứng, mặc dù thời gian hồi phục có thể kéo dài hàng tháng hoặc thậm chí hàng năm trong một số trường hợp.
Nếu bạn nghĩ rằng bạn có thể bị nhiễm vi rút, hãy nói chuyện với bác sĩ có thể đưa ra chẩn đoán Chikungunya cũng như điều trị y tế. Mặc dù hiện không có loại thuốc nào được biết đến để điều trị tình trạng này, nhưng các bác sĩ có thể giúp theo dõi bệnh nhân và có thể giúp điều trị các triệu chứng. Ngoài ra, bạn có thể được yêu cầu thực hiện các bước để tránh lây truyền vi rút.
Nếu bạn bị muỗi đốt và bị sốt hoặc bất kỳ triệu chứng nghiêm trọng nào, điều quan trọng là phải đến bác sĩ kiểm tra, ngay cả khi bạn không chắc mình đã tiếp xúc hay chưa. Bác sĩ có thể tiến hành xét nghiệm máu để đánh giá xem bạn có bị ảnh hưởng hay không và có thể đưa ra lời khuyên và trợ giúp nếu bạn có.
Chikungunya có tử vong không?
Virus không được coi là gây tử vong và nó biến mất trong hầu hết các trường hợp. Trên thực tế, ai đó đã bị nhiễm một lần thường được bảo vệ khỏi những lần lây nhiễm sau này. Nếu bạn đã nhiễm vi-rút và bị muỗi mang vi-rút đốt lại vài tháng sau đó, bạn không có khả năng bị nhiễm lại vi-rút.
Mặc dù nó thường không gây tử vong, nhưng Chikungunya đôi khi có thể dẫn đến các triệu chứng rất đau đớn và thậm chí là suy nhược. Một số bệnh nhân bị đau và sưng khớp mất khả năng lao động trong nhiều tháng hoặc thậm chí nhiều năm sau khi bị nhiễm trùng. Trong một số trường hợp, cơn đau và sưng tấy có thể nghiêm trọng đến mức trở thành khuyết tật.
Trẻ sơ sinh và người già dễ bị nhiễm loại vi rút này hơn. Nếu vi rút ảnh hưởng đến một người dễ bị tổn thương hoặc một người nào đó có các vấn đề y tế khác – chẳng hạn như tăng huyết áp hoặc bệnh tim – Chikungunya có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng có thể đe dọa tính mạng. Trẻ sơ sinh cũng có thể không chống chọi được với vi rút vì hệ thống nhỏ hơn của chúng có thể không dễ dàng xử lý nó.
Điều trị cho Chikungunya
Hầu hết người lớn khỏe mạnh không cần nằm viện khi nhiễm vi-rút này. Tuy nhiên, cơn đau đáng kể đến mức bệnh nhân có thể phải nằm nghỉ tại nhà trên giường trong một tuần, hoặc thậm chí một vài tuần. Các bác sĩ có thể kê đơn paracetamol, ibuprofen, naproxen hoặc acetaminophen để giảm đau và sốt. Ngoài ra, bệnh nhân cần uống nhiều nước vì sốt cao có thể dẫn đến mất nước. Bệnh nhân thường được yêu cầu ngủ dưới màn chống muỗi hoặc thực hiện các biện pháp phòng ngừa khác để giúp ngăn ngừa muỗi đốt có thể truyền vi rút cho người khác.
Bệnh nhân cần được theo dõi cẩn thận. Cơn đau dữ dội và sốt cao có thể dẫn đến suy nhược, mất nước và các biến chứng tiềm ẩn khác – đặc biệt là ở những bệnh nhân có bệnh lý tiềm ẩn. Người già và những người mắc các tình trạng nghiêm trọng không phải do vi rút có thể phải nhập viện nếu họ bị khó thở hoặc các biến chứng khác do đau và sốt cao do vi rút gây ra.
Phòng ngừa và điều trị Chikungunya
Phòng ngừa Chikungunya bắt đầu bằng việc tránh bị muỗi đốt. Bạn có thể giảm nguy cơ bị muỗi đốt bằng một số cách:
- Sử dụng thuốc chống côn trùng trong mùa muỗi nếu bạn định ra ngoài. Có rất nhiều chất chống côn trùng trên thị trường, bao gồm các sản phẩm có chứa DEET, các sản phẩm para-menthane-diol, picaridin, IR3535 và dầu bạch đàn chanh. Tất cả đều có thể có hiệu quả, nhưng hãy chắc chắn rằng bạn đọc và làm theo hướng dẫn trên chai cẩn thận và áp dụng lại khi cần thiết.
- Sử dụng màn chắn cửa sổ và máy lạnh để ngăn muỗi ra khỏi nhà hoặc phòng khách sạn của bạn. Bạn cũng có thể mua màn chống muỗi để đặt trên cửa sổ và giường để tăng cường bảo vệ.
- Mặc quần dài và quần áo dài tay nếu có thể. Việc che phủ nhiều da hơn khiến bạn không trở thành mục tiêu vì muỗi có thể không dễ dàng tiếp cận da của bạn.
- Đọc về lời khuyên du lịch Chikungunya trước khi đi du lịch. Khi đi du lịch, hãy chắc chắn rằng bạn hiểu liệu bạn có cần phải thực hiện các biện pháp phòng ngừa bổ sung hay không. Bạn có thể kiểm tra trang web của CDC để biết thêm thông tin về nơi có thể tìm thấy vi-rút, cũng như cập nhật về các đợt bùng phát. Nếu bạn đang đi du lịch ở một nơi nào đó có vi rút, hãy áp dụng các biện pháp phòng ngừa bổ sung để tránh bị muỗi đốt. Ví dụ, hãy kiểm tra xem phòng khách sạn của bạn có cửa sổ và máy lạnh hay không, đồng thời mang theo màn chống muỗi cũng như thuốc chống muỗi.
- Nếu bạn ngồi bên ngoài, hãy sử dụng cuộn muỗi, bình xịt, thuốc đuổi muỗi, nến sả và bẫy muỗi. Đừng chỉ dựa vào thuốc chống côn trùng nếu bạn định dành nhiều thời gian ở ngoài trời. Sử dụng một số phương pháp để ngăn muỗi đến gần.
- Thận trọng hơn trong các hoạt động ban ngày. Muỗi Aedes aegypti và Aedes albopictus, hai loại muỗi thường chịu trách nhiệm lây lan vi rút, hoạt động mạnh nhất vào ban ngày.
Có vắc xin Chikungunya không?
Hiện tại, không có vắc-xin nào được biết đến cho vi-rút và không có phương pháp điều trị hoặc thuốc cho tình trạng này. Tuy nhiên, điều quan trọng vẫn là đến gặp bác sĩ nếu bạn nghĩ rằng bạn có thể có các triệu chứng. Chuyên gia y tế có thể đưa ra phương pháp điều trị cho một số triệu chứng của tình trạng này.
Ngăn ngừa dịch bệnh bằng cách chiến đấu với Mosquitos
Một trong những cách hiệu quả nhất để ngăn ngừa Chikungunya là giảm số lượng muỗi và côn trùng đốt có thể xảy ra. Có một số cách để làm điều này:
- Đổ hết nước đọng. Các vũng nước đọng, chẳng hạn như vũng nước nông, vũng nước và xô nước đều có thể là nơi sinh sản của muỗi. Nếu nước tích tụ trong chậu hoa hoặc bất kỳ vật chứa nào, hãy đổ nước đi chứ đừng để nó đọng lại.
- Đánh giá nguồn nước gần nhà. Bạn có phòng tắm cho chim, hồ bơi phản chiếu hoặc nước khác gần nhà không? Nước chảy trong đài phun không phải là vấn đề, và nước hồ bơi cũng vậy (nhờ các chất hóa học giữ cho hồ bơi của bạn sạch sẽ). Tuy nhiên, nếu bạn có bồn tắm cho chim, đĩa đựng nước hoặc thùng đựng nước mưa, hãy cân nhắc giữ các thùng chứa bằng lưới thép mịn hoặc thay nước thường xuyên.
